Halka arza ortak satışı freni

Korona virüs (Covid-19) salgının neredeyse bütün varlık fiyatlarını etkilediği ve merkez bankalarının trilyonlarca dolar parasal genişlemeyle finansal çöküşü engellemeye çalıştığı dönem sonrasında düşük faiz ortamında alternatif bir getiri aracı olan hisse senetleri piyasaları tüm dünyada halka arzların etkisiyle rekorlar kırmıştı. Aynı trend 2021 yılında da devam etti. Nitekim PwC tarafından hazırlanan “Küresel Halka Arz Görünümü-2021 ilk çeyrek” raporunda S&P 500 ve Stoxx 600 endekslerinin ilk çeyreklik dönemi tüm zamanların zirvelerinde tamamladığı, bunun sebebinin de pandemi sonrası oluşan aşı kampanyaları ve küresel makro göstergelerdeki iyileşmeler ile devam eden parasal genişleme programları olduğu vurgulandı. Aynı dönemde yaklaşık 203 milyar dolarlık 727 halka arz gerçekleştirilirken ABD’de 419 şirketin halka arzı ile 144 milyar dolar elde edildi. Ülkemizin de içinde bulunduğu EMEA bölgesinde ise 2020 yılındaki tutara daha ilk çeyrekte ulaşıldı ve 91 halka arz ile 27,5 milyar dolar kaynak sermaye piyasasına yöneldi Bu göstergeler tüm dünyada halka arzlarda yoğun talebe işaret ediyor ve yatırım ikliminin pozitif olduğunu gösteriyor. Borsa İstanbul halka arz endeksi de (XHARZ) yılbaşında 6278 seviyesinde iken ilk çeyrek sonunda yüzde 66 artış ile 10420 puana ulaştı. Aynı dönemde BIST 100 getirisi eksi yüzde 6 oldu.

Türkiye’de 2020 yılında toplam 1,12 milyar TL büyüklüğünde 8 halka arz gerçekleşirken, 2021 yılı tam anlamıyla halka arzlar yılı oldu. İlk çeyreklik dönemde 5, ikinci çeyrekte 18, ve üçüncü çeyrekte 7 olmak üzere toplam 30 şirket halka açılmış oldu. 9 Ağustos itibariyle yaklaşık 13,8 milyar TL tutarında halka arz gerçekleşti. Oysa son dört yılın halka arz tutarı yaklaşık 8 milyar TL’ydi. Bir diğer ifade ile geçtiğimiz yıl sağlanan kaynak ilk çeyreklik dönemde sağlanmış, son 4 yılda sağlanan kaynağa ise ilk 5 ayda ulaşıldı. Halka arzların etkisiyle Ocak 2020 döneminden Nisan 2021 dönemine kadar hızlı bir artış gösteren yatırımcı sayısı 1.240.930’dan 2.674.414’e yükseldi. Ancak bu sayı 2021 yılı Mayıs-Temmuz döneminde üst üste 3 ay boyunca düşerek 2.407.884’e geriledi. Peki ilk çeyrekte pozitif olan yatırım iklimindeki bozulmanın nedenleri neler?

2005-2019 döneminde ortalama yüzde 65 oranında seyreden yabancı takas oranının yüzde 42’ye düştüğü ve yabancı yatırımcının Borsa İstanbul’a ilgisinin azaldığı bu dönemde, yatırımcı sayısının azalmasında en önemli faktörün, büyük hacimli ve yüksek ortak satışı oranına sahip halka arzlar olduğu düşünülüyor.

2021 yılının ilk 5 halka arzının büyüklüğü ortalama 237 milyon TL civarındayken, ilk 5 halka arzın ardından gerçekleşen 3 halka arz büyüklüğü yaklaşık 950 milyon TL olarak gerçekleşti. Galata Wind halka arzının tamamı ortak satışıyla gerçekleşirken, Aydem Yenilenebilir Enerji halka arzında ortak satışı halka arzın yüzde 96’sını oluşturdu. Galata Wind halka arz sonrası 5 Ağustos 2021 kapanış fiyatına göre yüzde 23 değer kaybederken Aydem Yenilenebilir Enerji aynı dönemde yüzde 22 değer kaybetti. Ortak satışı oranının yüzde 57 olarak gerçekleştiği Naturelgaz Sanayi halka arzında 05 Ağustos 2021 itibarıyla değer kaybı yüzde 4 olarak gerçekleşirken, aynı dönemde Kalekim Kimyevi Maddeler payları yüzde 14 değer kaybetti. Diğer yandan tamamı ortak satışı olan Matriks Bilgi Dağıtım Hizmetleri ve yüzde 80 ortak satışı oranına sahip Oyak Yatırım halka arzları yatırımcısına sırasıyla yüzde 16 ve yüzde 26 getiri sağlamış oldu.

BIST halka arz endeksi ikinci çeyrek dönemde ise 10.420 seviyesinden yüzde 15 azalış ile 8.908 puana düştü. Aynı dönemde BIST 100 yaklaşık yüzde 3 değer kaybetti. Bu yüksek oynaklığın sebebi yoğun halka arz takvimi, artan halka arz büyüklüklerinin yarattığı likidite baskısı ve ortak satış oranlarının yüksek oluşu olarak sıralanıyor. 2021 yılında ortak satışı oranının yüzde 25’in altında olduğu halka arzlar yatırımcıya ortalama yüzde 60 getiri sağlarken, yüzde 50’nin üzerinde ortak satışı oranı olan halka arzlarda getiri oranı yüzde 27 ile sınırlı kalmıştır.

2021 yılında ortak satışı oranı yüzde 50’nin üzerinde olan halka arzlarda, kendi grup şirketlerince alınan Kütahya Şeker Fabrikaları (%24,5) ve Başkent Doğalgaz Dağıtım GYO (%58,5) halka arzları ile halka arzlarda talep patlaması yaşandığı dönem arz olan Türk İlaç şirketleri hariç tutulduğunda 05 Ağustos 2021 itibarıyla getiri oranı yüzde 5,41 düşüş olarak gerçekleşti. Diğer yandan Kütahya Şeker Fabrikası halka arzı 11,5 milyon nominal TL olarak planlanmışken, halka arza katılım 9.368.780 TL (%81,47) nominal ile sınırlı kalmıştı. 21 TL’den halka arz olan ve 8 işlem gününde 15 TL’ye kadar gerileyen Kütahya Şeker paylarının hızlı yükselişi ve 05 Ağustos 2021 tarihi itibarıyla 32,22 TL’den kapanışı dikkat çekici. Yine 4-5-6 Ağustos 2021 tarihlerinde talep toplaması gerçekleşen Kızılbük Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı A.Ş paylarının talep toplama sonuçlarına göre Şirketin grup firmaları arasında yer alan Sinpaş Yapı Endüstrisi ve Ticaret A.Ş halka arza konu payların yüzde 77,71’ini alarak halka arz tamamlanabilmiştir.

845.221 yatırımcı katılımıyla rekor kıran Qua Granıte Hayal Yapı ve Ürünleri halka arzı sonrası yüksek oranlı ortak satışıyla gerçekleşen halka arzların, halka arzlara genel katılımı negatif etkilediği düşünülüyor. Galata Wind ve Aydem Enerji halka arzından elde edilen fon tutarı ilk 7 ayda elde edilen toplam kaynağın yüzde 16’sını oluşturuyor. Söz konusu tutar ihraççı şirketlere kaynak olarak aktarılmadı. Şirkete nakit girdisi sağlamayan büyük oranda ortak satışı yoluyla yapılan arzlarda genel olarak borsa yatırımcısı kaybediyor, halka arzlarda yatırımcı tarafından sevilmeyen ortak satışı uygulaması, 2021 yılında neredeyse adet haline gelmiş durumda. 2021 yılı halka arzlarında ortak satışlarının, toplam halka arz büyüklüğü içindeki oranı yüzde 55 olarak gerçekleşti.

Borsa Kodu

İşlem Görme Tarihi

Dağıtım Sayısı

ISKPL

28.01.2021

401.100

TRILC

5.03.2021

122.924

NTGAZ

1.04.2021

210.240

MTRKS

6.04.2021

689.348

TUREX

8.04.2021

772.499

QUAGR

9.04.2021

846.353

GWIND

22.04.2021

810.216

BIOEN

28.04.2021

252.834

AYDEM

29.04.2021

325.182

CANTE

30.04.2021

487.079

ZRGYO

6.05.2021

267.705

PENTA

17.05.2021

94.564

KLKIM

18.05.2021

302.273

MERCN

27.05.2021

69.369

BOBET

3.06.2021

42.380

ATATP

4.06.2021

37.233

UNLU

7.06.2021

20.792

BMSCH

8.06.2021

27.059

OYYAT

10.06.2021

50.814

BASGZ

11.06.2021

50.888

SELVA

25.06.2021

821

MEDTR

2.07.2021

23.590

EDATA

5.07.2021

45.105

KTSKR

8.07.2021

19.564

VBTYZ

12.07.2021

49.228

ESCAR

13.07.2021

29.810

KARYE

16.07.2021

16.209

MANAS

27.07.2021

19.450

GENIL

5.08.2021

49.079

KZBGY

–

33.070

Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) 25.03.2021-29.04.2021 tarihleri arasında 10 halka arz onayını bültenlerinde duyurdu. Söz konusu 10 halka arzın toplam tutarı yaklaşık 7 milyar TL olarak gerçekleşti. Aynı dönemde haftada 2, hatta 3 halka arzın, talep toplama ve borsada satış yöntemi ile gerçekleşmesi dikkat çekiciydi. Yatırım ikliminin olumlu olduğu dönemde bakiyeyi yüklenim yolu ile işlem gerçekleşmemesini de bir diğer dikkat çekici husus olarak not edelim.

Son 4 yılda (2017-2020) gerçekleşen tüm pay senedi halka arzlarının toplamı yaklaşık 8 milyar TL iken yabancı katılımının çok zayıf olduğu, bu denli yoğun bir takvimde 7 milyar TL halka arz büyüklüğü, başarısız halka arzların en önemli sebebi olarak görülüyor. Diğer yandan özellikle ikinci çeyrekte onaylanan bedelli sermaye artırımlarındaki yoğunluk da piyasa likiditesi üzerinde baskı yaratıyor.

2021 yılında gerçekleşen halka arzlarda, halka büyüklüğünün ortalama 200 milyon TL, ortak satışı oranının yüzde 32 olduğu 20 şirket halka arzı, yatırımcılarına yüzde 68 getiri sağlarken, 500 milyon TL halka arz büyüklüğünün üstünde gerçekleşen ve ortalama halka arz büyüklüğü 977 milyon TL ve ortak satışı oranı yüzde 60 olan 9 halka arz yatırımcısına sadece yüzde 15 getiri sağlayabildi. Halka arz yapan aracı kurumların, yabancı satışını tercih etmeyerek işin kolayına kaçması, halka arzlarda yüksek oranlı ortak satışları ve halka arzların yoğun bir takvimde gerçekleşmesi başta küçük yatırımcı olmak üzere tüm yatırımcıları küstürüyor ve piyasaya büyük zarar veriyor.

Diğer yandan halka arz hasılatının büyük oranda şirkete aktarıldığı, büyüme hikayesi olan, kur riskinden etkilenmeyen, ihracat potansiyeline sahip, katma değer yaratabilen başta sanayi ve teknoloji şirketleri borsa yatırımcısı tarafından ödüllendiriliyor.